Studia Salettensia

Studia Salettensia 2/2008

Seria wydawnicza Studia Salettensia jest dziełem podjętym przez polską prowincję Misjonarzy Saletynów, jako kontynuacja periodyku Studia Saletyńskie. Stawia sobie za cel naukową, interdyscyplinarną refleksję nad tematami, które znajduj̨ą swoje zakorzenienie w Ewangelii oraz w orędziu ogłoszonym światu przez Matkę̨ Bożą we francuskim La Salette 19 września 1846 r. Pierwsza pozycja w tej serii, nosząca tytuł Pozwólcie pojednać się z Bogiem ukazała się̨ w 2007 r. I oto oddaj emy do rąk czytelników drugą książkę, autorstwa uznanego historyka, wykładowcy w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, ks. dr. Piotra Jamioła MS. Traktuje ona o niezwykle ważnym dla polskich saletynów zagadnieniu ich intelektualnej formacji w Papieskiej Akademii Teologicznej. Autor w sposób bardzo kompetentny, komunikatywny i klarowny prezentuje czytelnikowi bogatą historię tej uczelni, liczącej sobie już 611 lat. Poza tym, w oparciu o skrupulatne badania archiwalne, ukazuje naukową drogę polskich saletynów w krakowskiej Alma Mater na przestrzeniu ostatnich pięćdziesięciu lat. 

Papieska Akademia Teologiczna widzi swoje korzenie w utworzonej w 1364 r. staraniem króla Kazimierza Wielkiego Akademii Krakowskiej. Uczelnia ta, wzorowana na uniwersytetach włoskich, nie posiadała wydziału teologicznego (znajdowały się w niej wydziały prawa, medycyny i sztuk wyzwolonych) i przetrwała jedynie sześć lat – do śmierci króla założyciela w 1370 r. W 1397 r. papież Bonifacy IX odpowiedział pozytywnie na starania świętej królowej Jadwigi i jej męża Władysława, wydając bullę erygującą Wydział Teologiczny w Krakowie. W 1400 r., już po śmieci Jadwigi, król Władysław Jagiełło zadbał o dalszy rozwój uczelni, czyniąc z niej Akademię Krakowską z czterema wydziałami, wśród których prominentne miejsce zajmowała królowa nauk – teologia. Po tej restrukturyzacji w oparciu o wzorce paryskie, prestiż uczelni znacznie wzrósł. Znaleźli w niej zatrudnienie liczni sławni profesorowie tamtych czasów, a rzesze żaków ściągały tu nawet z odległych krajów Europy. Po półtora wieku dynamicznego rozwoju przyszły chude lata dla krakowskiej uczelni (od połowy szesnastego do drugiej połowy osiemnastego wieku). Nie na wiele zdała się też reforma Akademii przeprowadzona przez Hugona Kołłątaja w ramach działań reformatorskich podjętych przez Komisję Edukacji Narodowej, gdyż przyszły zabory, a Rzeczpospolita Krakowska w 1846 r. stała się częścią zaboru austriackiego. W 1818 r. zmieniono nazwę uczelni na Uniwersytet Jagielloński. W latach sześćdziesiątych dziewiętnastego wieku krakowska uczelnia zaczyna na nowo odradzać się dzięki odwilży w polityce germanizacyjnej, prowadzonej przez austriackiego zaborcę. Odnowa Wydziału Teologicznego i jego dynamiczny rozwój w kolejnych dziesięcioleciach stały się możliwe dzięki reorganizacji przeprowadzonej za aprobatą cesarza Franciszka Józefa w 1880 r. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Uniwersytet Jagielloński składał się z pięciu wydziałów: prawa i administracji, farmacji i rolnictwa, filozoficznego, lekarskiego i teologicznego. Ten ostatni uchodził za jeden z głównych i najbardziej prężnych ośrodków myśli teologicznej na terenie niepodległej Polski, a jego wychowankowie w znaczący sposób zasilali kadrę profesorską wydziałów teologicznych innych uczelni państwowych oraz seminariów duchownych. Druga wojna światowa przyniosła ze sobą eksterminację grona profesorskiego przez okupanta, zwłaszcza poprzez tzw. Sonde- raktion Krakau, Wykładowcy Wydziału Teologicznego podzielili los swoich kolegów z innych fakultetów. Władze powojennej komunistycznej Polski dążyły do marginalizacji znaczenia Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Represje i szykany pracowników tego wydziału ze strony władz doprowadziły w 1954 do formalnej decyzji o jego usunięciu z tej uczelni. Profesorowie tego wydziału znaleźli zatrudnienie w utworzonej przez władze komunistyczne Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Decyzja Rady Ministrów z 1954 r. o włączeniu Wydziału Teologicznego UJ w struktury ATK w Warszawie nie została zaaprobowana przez Stolicę Świętą. Toteż, zgodnie z prawem kanonicznym wydział ten nie przestał formalnie istnieć. Podlegał nadal władzy kościelnej, reprezentowanej przez ordynariuszów krakowskich. W skład jego nowej struktury weszli, jako studenci, alumni z seminariów diecezji krakowskiej, częstochowskiej i śląskiej oraz zakonu benedyktynów i zgromadzenia saletynów (od 1957 r.). W latach sześćdziesiątych na tym wydziale otwarto najpierw studia pomagisterskie licencjackie, a zaraz potem doktoranckie (rok akademicki 1965/66) z teologii. Pierwszy przewód habilitacyjny na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie odbył się w 1968 r. Były ordynariusz krakowski kardynał Karol Wojtyła w dwa lata po objęciu stolicy Piotrowej, w 1981 r., powołał do życia Papieską Akademię Teologiczną w Krakowie, w której skład weszły już istniejące trzy wydziały – teologiczny, filozoficzny i historyczny. Papieska Akademia Teologiczna doczekała się ostatecznego uznania przez władze państwa polskiego dopiero w czerwcu 1989 r. Uczelnia ta, będąca kontynuatorką ponad sześćsetletnich szczytnych tradycji wydziału teologicznego Akademii Krakowskiej i Uniwersytetu Jagiellońskiego kształci obecnie kilka tysięcy studentów na czterech wydziałach (prócz wyżej wymienionych w jej struktury włączony został również wydział zamiejscowy w Tarnowie). 

Zasadnicza część książki ks. dr. Piotra Jamioła MS poświęcona jest szczegółowym analizom formacji intelektualnej polskich saletynów w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Znajdujemy tutaj prawdziwą kopalnię informacji, opartych na skrupulatnych badaniach archiwalnych. Autor umieszcza w swoim dziele liczne zestawienia personalne, które ułatwiają czytelnikowi dotarcie do interesujących go danych faktograficznych. Nie ogranicza się jednak tylko do suchego referowania faktów, lecz jest ich wytrawnym komentatorem. Osoby zainteresowane historią polskich saletynów dowiedzą się, który z nich i w jakim czasie studiował w krakowskiej Akademii. Autor ukazuje bowiem naukowe itinerarium saletynów od momentu ich przybycia do Polski w 1902 r. Dowiadujemy się z jego książki, że począwszy od 1909 r. polscy saletyni studiowali na uniwersytetach zagranicznych. Były to Uniwersytet Gregoriański w Rzymie, uniwersytet w szwajcarskim Fryburgu, uczelnie w Innsbrucku oraz w Toumai w Belgii. Łącznie na tych uczelniach, w latach 1909-1933 studiowało 43 polskich saletyńskich kleryków. Podział zgromadzenia na regiony (1926 r.) i prowincje (1934 r.) domagał się restrukturyzacji studiów, której owocem było powstanie w 1928 r., w domu macierzystym zgromadzenia saletynów w Polsce w Dębowcu, Instytutu Filozoficzno-Teologicznego dla intelek- tualno-duchowej formacji polskich saletynów. Do wybuchu drugiej wojny światowej w instytucie tym studiowało łącznie 41 polskich saletynów. Po wojennej zawierusze przyszły ciężkie czasy komunistycznej dyktatury, która uniemożliwiła dalsze funkcjonowanie tej instytucji. Zmusiło to władze prowincji polskiej do szukania innych rozwiązań. Dzięki staraniom władz prowincji oraz przychylności metropolity krakowskiego kardynała Adama Stefana Sapiehy, polscy saletyni otrzymali w 1947 r. w obsługę kościół świętego Norberta przy ulicy Wiślnej w Krakowie, który stał się jednocześnie domem formacyjnym dla saletyńskich kleryków. Tak oto w 1948 r. polscy saletyni mogli podjąć studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wspomniana już powyżej likwidacja WT Uniwersytetu Jagiellońskiego przez władze komunistyczne w 1954 r. sprawiła, że saletyńscy studenci musieli dokończyć swoje studia w Studium Generalnym ojców dominikanów w Krakowie. Zanim polska prowincja saletynów znalazła bezpieczną przystań naukową dla swoich kleryków na Wydziale Teologicznym Papieskiej Akademii Teologicznej tułali się oni po różnych polskich uczelniach. Wielu z nich studiowało we wspomnianym powyżej dominikańskim Studium Generalnym. Inni odbywali część swoich studiów w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Godnym odnotowania jest również fakt, że w latach 1952-1955 prowincja polska saletynów zorganizowała dla swoich alumnów Wyższe Seminarium Duchowne w Dębowcu, gdzie jedenastu kleryków pobierało nauki filozoficzne. Jednakże głównie ze względu na braki w kadrze profesorskiej musiano rozwiązać tę uczelnię. Dzięki przychylności arcybiskupa krakowskiego Eugeniusza Baziaka w roku akademickim 1957/58 saletyńscy klerycy z prowincji polskiej mogli podjąć studia w Wyższym Seminarium Duchownym w Krakowie. Dało to początek wieloletniej, trwającej już ponad pięćdziesiąt lat historii formacji intelektualnej i duchowej saletyńskich kleryków w krakowskiej uczelni, która na mocy postanowienia papieża Jana Pawła II z 8 grudnia 1981 r. stała się Papieską Akademią Teologiczną. Rozmiar intelektualnych i duchowych dóbr, które przyszli saletyńscy kapłani wynieśli z tej uczelni jest nieoceniony. Wymierne są liczby, które już tutaj, w przedmowie, warto przytoczyć. Łącznie w latach 1957-2007 w tej uczelni studiowało 374 saletyńskich alumnów 211 spośród nich zostało kapłanami, którzy podjęli posługę duszpasterską nie tylko w Kościele polskim, lecz także w wielu krajach misyjnych i cierpiących na brak kapłańskich powołań. Do dziś 161 saletynów zdobyło w Papieskiej Akademii Teologicznej stopień magistra, jedenastu kościelny tytuł licencjata a pięciu złożyło i obroniło tu swoje dysertacje doktorskie. Formą wdzięczności saletynów z polskiej prowincji wobec krakowskiej Alma Materjest to, że trzech z nich pracuje w niej obecnie jako wykładowcy. 

Kończąc prezentację książki ks. dr. Piotra Jamioła MS i zachęcając do jej przeczytania chcę stwierdzić, że nie jest ona tylko suchym raportem faktograficznym. Emanuje z niej wielki intelektualny zapał autora, który nieodparcie udziela się czytelnikowi. Ksiądz Jamioł jest wyrazicielem umiłowania tej uczelni przez polskich saletynów, ich wdzięczności za otrzymane tam intelektualne i duchowe dobra oraz za świadectwo życia, oddane Bogu, studentom i nauce przez kilka pokoleń pracowników naukowych i administracyjnych PAT. 

Studia Salettensia 2/2008 [pdf]

Archiwum Prowincjalne
Archiwum podlega bezpośrednio prowincjałowi i jest instytucją działającą w oparciu o Kodeks Prawa Kanonicznego, Regułę życia zakonnego oraz Statuty prowincjalne.