Historia w Polsce
Pierwsi saletyni, pochodzenia szwajcarskiego, przybyli do Polski w dniu 16 września 1902 roku i osiedlili się w Krakowie. Ich zadaniem było nauczyć się języka polskiego, aby później mogli pracować w diecezji Springfield, Mass. (USA) wśród polskich emigrantów. Autorem tego pomysłu był ks. biskup Tomasz Beaven z diecezji Springfield, który wyszedł z inicjatywą do ks. generała Józefa Perrin, prosząc go o kapłanów mówiących w języku polskim. Ponieważ Zgromadzenie nie miało polskich kapłanów, wysłano ochotników na naukę języka polskiego. Natomiast biskup zobowiązał się pokryć wszystkie wydatki związane z ich nauką i pobytem w Krakowie.
Pionierami na polskiej ziemi byli młodzi księża pochodzący z kantonu Valais (Szwajcaria), którzy niedawno otrzymali święcenia kapłańskie: ks. Józef Fux (1872-1913) – przełożony, ks. Gabriel Vanroth (1875-1941), ks. Salomon Schalbetter (1873-1934), ks. Oswald Loretan (1876-1964) i ks. Franciszek Schnyder (1872-1929). Od samego początku spotkali się ze zrozumieniem i życzliwym przyjęciem miejscowego duchowieństwa. Ks. kard. Jan Puzyna skierował ich na tymczasowe mieszkanie do SS. Służebniczek Serca Jezusowego przy ulicy Garncarskiej. Po miesięcznym pobycie u sióstr, przeprowadzili się w dniu 16 października 1902 roku do Misjonarzy św. Wincentego a Paulo na Stradom. Tutaj, pod znakomitą opieką wybitnych profesorów (ks. Jerzy Głogowski CM, hr. Stanisław Tarnowski, Marian Bartynowski, Julian Dunajewski) , zapoznali się z językiem polskim. Po 18 miesiącach intensywnej nauki języka polskiego zostali skierowani na praktyki duszpasterskie w diecezji krakowskiej i archidiecezji lwowskiej. Od marca 1904 roku pełnili obowiązki wikariuszy w następujących parafiach: ks. Józef Fux w Jaworznie, ks. Franciszek Schnyder w Krzęcinie k. Skawiny, ks. Salomon Schalbetter w Zakopanem u OO. Jezuitów, ks. Oswald Loretan w Busku i ks. Gabriel Vanroth w Rodatyczach. W dniu 10 grudnia 1904 roku ks. Fux i ks. Loretan wyjechali do pracy duszpasterskiej w USA. Natomiast trzej pozostali: ks. Vanroth, przełożony, ks. Schalbetter i ks. Schnyder pozostali na polskiej ziemi, kładąc tam fundament pod saletyńską rodzinę zakonną.
W lipcu 1905 roku ks. arcybiskup Józef Bilczewski powierzył saletynom parafię Puźniki (dekanat buczacki), działającą od roku na prawach ekspozytury i zezwolił na założenie Szkoły Apostolskiej. Kanoniczne objęcie tej parafii przez saletynów miało miejsce w dniu 17 sierpnia 1905 roku, a pierwszym jej proboszczem został ks. Gabriel Vanroth. Do pomocy duszpasterskiej przydzielono mu ks. Franciszka Schnydera jako wikariusza, który dodatkowo obsługiwał sąsiednią miejscowość Porchową.
Fundacja pierwszego saletyńskiego domu w Polsce od samego początku była priorytetem ówczesnej rady generalnej, która bardzo się nią interesowała i opiekowała. W dniu 30 listopada 1905 roku najwyższa władza zakonna otworzyła pierwszy dom zakonny i dała podstawy organizacyjne, mianując ks. Gabriela Vanrotha przełożonym, a jego radnymi: ks. Salomona Schalbettera i ks. Franciszka Schnydera. Trudną sytuację personalną władze zakonne starały się rozwiązać, wysyłając kolejnych misjonarzy. W dniu 18 września 1905 roku przybyli do Puźnik: ks. Eugeniusz Picard (1880-1964) i br. Edward Meichtry (1873 – 1946), zaś 31 grudnia tego roku: ks. Salomon Schalbetter (wrócił z Tournai, gdzie uczył polskich małoseminarzystów) i ks. Edward Roux (1878-1949).
Ojcowską życzliwość dla tej pierwszej placówki na polskiej ziemi wykazał ks. generał Józef Perrin, który przybył do Puźnik, aby osobiście pokierować przygotowaniami pod nową fundację, jaką miała być Szkoła Apostolska. Na miejscu naszkicował plan przeróbki budynku na potrzeby szkoły, a w dniu 17 marca 1906 roku dokonał uroczystego jej otwarcia. Dyrektorem szkoły został ks. Salomon Schalbetter, a profesorami księża: Eliasz Roux, Eugeniusz Picard, Antoni Zehner oraz świeccy nauczyciele. Aby dotrzymać umowy z biskupem Tomaszem Beavenem, ks. generał Józef Perrin odwołał z Puźnik do pracy w USA dwóch kapłanów: ks. Franciszka Schnydrea (1906) i ks. Gabriela Vanrotha (1908) , a na ich miejsce skierował kolejną grupę misjonarzy: ks. Antoniego Zehnera (1907), ks. Józefa Baccusa (1908), ks. Augusta Gauthier (1909), ks. Franciszka Dantin (1910) i ks. Józefa Marcina Mathiana (1911). W krótkim czasie okazało się, że możliwości lokalowe szkoły są niewystarczające, zwłaszcza gdy zaczęło przybywać coraz więcej kandydatów. Dlatego władze zakonne podjęły decyzję przeniesienia Szkoły Apostolskiej do Dębowca, aby zapewnić jej lepsze warunki rozwoju. Saletyni prowadzili pracę duszpasterską w parafii Puźniki do 12 maja 1921 roku.
W maju 1910 roku po wizji lokalnej dokonanej przez ks. generała Józefa Perrin, jego asystenta ks. Józefa Pinardy i ks. Salomona Schalbettera, superiora Puźnik, saletyni zakupili w dniu 13 sierpnia 1910 roku od Rady Gminnej Dębowca resztówkę (3,88 ha posiadłości wraz z zabudowaniami) w celu urządzenia Szkoły Apostolskiej. W latach 1910 – 1911 wybudowano odpowiedni obiekt, w którym umieszczono studentów Małego Seminarium z Puźnik (18 październik 1911) oraz otwarto klasztor jako dom macierzysty. Był to ważny i decydujący o przyszłości saletynów na polskiej ziemi krok. Po osiedleniu się saletynów w Dębowcu, w dniu 15 września 1912 roku otwarto pierwszą kaplicę ku czci Matki Bożej z La Salette na polskiej ziemi. Od tej chwili klasztor dębowiecki stał się macierzystym domem i głównym ośrodkiem kultu Matki Bożej Saletyńskiej w Polsce.
Aktualnie w Polsce saletyni pracują w następujących placówkach: Dębowiec – klasztor (1910), Kobylanka (1930), Rzeszów (1936), Trzcianka (1945), Sobieszewo (1946), Kuźnica Czarnkowska (1946), Warszawa (1948), Łętowe (1952), Zakopane (1958), Olsztyn (1958), Warszawa – parafia Matki Bożej Saletyńskiej (1958), Kraków – ul. Koszalińska 12 (1971), Dębowiec – parafia (1973), Kraków – parafia Matki Bożej Saletyńskiej ( 1983), Łapsze Wyżne ( 1984), Mrągowo (1990) i Mysłowice – Krasowy (1996).
Ponadto saletyni pracowali także w innych miejscowościach, które z różnych przyczyn musieli opuścić. A mianowicie: Puźniki (1905-1921), Stanisławów – parafia św. Józefa (1926-1946), Hurko (1928-1958), Lwów – parafia Matki Bożej Królowej Polski (1933-1946), Ostrowiec Świętokrzyski – parafia Matki Bożej Saletyńskiej (1938-1947), Bircza (1945-1948), Lubrza (1945-1950), Dytmarów (1945-1948), Trzebinia (1945-1948), Lubsko (1946-1949), Biała (1949-1957), Zabrze (1948-1949), Resko (1948-1974), Elbląg – parafia św. Mikołaja (1958-1968), Prabuty (1958-1965), Królewo Malborskie (1968-1974), Radziejewo (1990-1992), Kraków – kościół św. Norberta (1948-2001) i Zwięczyca (1970-2002).
ks. dr Piotr Jamioł MS