W obecnych czasach post w wymiarze powszechnym niestety odszedł w zapomnienie. Owszem, coraz bardziej rozpowszechniają się różnego rodzaju diety mające na celu odzyskanie lub utrzymanie atrakcyjnej sylwetki albo zapobieganie – ze względów zdrowotnych – otyłości. Natomiast post o charakterze religijnym jako wyraz skruchy, ekspiacji za popełnione grzechy został wymazany z naszej pamięci. Warto więc przypomnieć jego znaczenie.
W Starym Testamencie w wielu kluczowych wydarzeniach, decydujących o losie narodu wybranego, pojawia się wezwanie do postu jako ostatniej deski ratunku (por. np. 2 Krn 20,3; Jl 1,13). Również w odniesieniu do pogan spotykamy ten sam motyw. Klasycznym tego przykładem jest księga Jonasza. Prorok zapowiadał mieszkańcom Niniwy zagładę za popełnione przez nich występki. Niniwa była krwawym i bardzo bogatym miastem (por. Na 3,1), stolicą Asyrii, czyli wielkiego mocarstwa, które miażdżyło narody i uzależniało od siebie podbite ludy.
Przesłanie Jonasza, który był ustami Pana, było jasne: „Jeszcze czterdzieści dni a Niniwa zostanie zburzona” (Jon 3,4). Prorok musiał wypowiadać te słowa z satysfakcją, ponieważ był wrogiem Niniwitów i w ogóle pogan. Nie rozumiał, że Bóg jest dla wszystkich, a nie tylko dla Izraela. Nie spodziewał się, że jego słowa tak poruszą całe miasto, łącznie z królem. Ogłoszono bowiem powszechny post obejmujący ludzi i zwierzęta. Aluzja do zwierząt jest na pewno wschodnią przesadą, niemniej zachowuje swoją wymowę. Podkreśla jeszcze bardziej atmosferę ludzkiej mobilizacji. Mieszkańcy Niniwy zrozumieli, że popełnione zbrodnie, życie w luksusie kosztem innych, domaga się poważnego wyrzeczenia z ich strony. Podjęli je ze względu na Boga, którego słowa przekazał im Jonasz. Post łączy się z wewnętrzną skruchą, przyznaniem do winy i odwróceniem od drogi zła i przemocy (zastosowany w Jon 3,8 hebrajski termin hamas oznacza ‘przemoc, nieprawość’) popełnianej wcześniej i obecnie. Zewnętrzny post dotyka więc także wnętrza, uzdrawia je, skoro prowadzi do nawrócenia rozumianego w kontekście misji Jonasza jako zerwanie z zadawaną niesprawiedliwością.
Mieszkańcy Niniwy, mimo że byli poganami, czuli respekt przed Bogiem Izraela. Wiedzieli, że nie mogą wywierać na Niego żadnego nacisku ani zdobywać Go swoimi ofiarami, jak to zazwyczaj czynili względem swoich bóstw. Zrozumieli, że dotychczas nie mieli nic wspólnego z tym – dla nich obcym – Bogiem, który domaga się zadośćuczynienia. Po raz pierwszy pojęli prawdę o grzechu, zawierającym w sobie destrukcyjną moc. Dlatego zaskakują nas ich słowa: „Kto wie, może odwróci się Bóg?” i dosłownie „okaże współczucie…”. Mieszkańcy Niniwy wcale nie byli pewni, czy ich post przyniesie efekt. Jednak nie zniechęcali się. Myśleli zupełnie poprawnie o Bogu, przypisując Mu współczucie, którego sami w ogóle nie okazywali w relacjach ludzkich, odwołując się jedynie do prawa silnej ręki.
Bóg dostrzega owoce postu. Bardzo sobie ceni skruchę i odwrót od nieprawości. Rzeczywiście Pan okazał im współczucie. Zagłada, którą sprowadza zło, gdy się przekroczy jego miarę, wywołuje w Nim jedynie smutek. Natomiast podjęcie pokuty, której zewnętrznym wyrazem jest post, rodzi w Nim współodczuwanie. Post ma więc wielką moc, jeśli towarzyszy mu zmiana naszego postępowania. Bez tego tak wyraźnego znaku samo wyrzeczenie się pokarmów niczego w nas nie zmienia, jedynie odbija się na naszych sylwetkach.
Post właściwie rozumiany ma wpływ na samego Boga, uśmierza Jego gniew, który stanowi metaforę ukazującą, że między Nim a grzechem nie żadnej jedności. Post potrafi odwrócić bieg wydarzeń, zmienia historię nieprawości w historię zbawienia. Misja Jonasza okazuje się koniecznością także w naszych czasach. Potrzebujemy proroków głoszących prawdę, przypominających, że trwanie w poważnych grzechach prowadzi do ruiny w życiu osobistym i społecznym. Wyjściem z tego impasu jest post rodzący owoce nawrócenia. Tak było w przypadku Niniwy, dlaczego zatem nie mogłoby tak być i w naszym życiu…
ks. dr hab. Stanisław Witkowski MS
biblista, wykładowca na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie
Tekst ukazał się w dwumiesięczniku „La Salette. Posłaniec Matki Bożej Saletyńskiej” – Ratunek w poście (nr 2/2022)
Zapraszamy na stronę internetową: https://poslaniec.saletyni.pl/produkt/ratunek-w-poscie-poslaniec-nr-2-2022/
